Harshad Mehta Scam : हर्षद मेहता, नाव जरी घेतलं तरी भारतीय शेअर मार्केटमध्ये एक मोठं प्रकरण आठवतं. 1980 साली एक सामान्य तरुण, हर्षद मेहता, पहिल्यांदा बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंजमध्ये प्रवेश करतो. याचं पुढच्या दहा वर्षांत The Big Bull बनण्याचं स्वप्न होतं. त्याच्या 15,000 स्क्वेअर फूट घरांपासून ते लक्झरी कार्स आणि ऑफिसेसपर्यंतचा प्रवास चकित करणारा होता. पण जितका त्याचा उदय जलद झाला, तितकीच त्याची अधोगती वेदनादायक ठरली.
Also Read : Denta Water IPO Review | GMP Analysis | Apply or Avoid | Sanjay Kathuria
Harshad Mehta Scam : सुरुवात रायपूर ते मुंबई
1973 मध्ये रायपूरमध्ये 18 वर्षीय हर्षदची परिस्थिती बिकट होती. वडिलांचा व्यवसाय आणि तब्येत दोन्ही खराब होत होते. परिस्थिती बदलण्यासाठी त्याने मुंबई गाठली, जी त्याच्या आयुष्याला कलाटणी देणारी ठरली. लाला लजपत राय कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला आणि विविध लहान-मोठ्या नोकऱ्या केल्या – प्लास्टिक स्क्रॅप गोळा करून विकणे, सिमेंट डिलिव्हर करणे इत्यादी.
Harshad Mehta Scam :शेअर मार्केटची ओळख
कॉलेज संपवून 1977 मध्ये New India Assurance Company मध्ये 600 रुपये पगारावर क्लार्कची नोकरी सुरू केली. त्याच वेळी त्याचा भाऊ, अश्विन मेहता, ICICI मध्ये काम करत होता. शेअर मार्केटच्या trading ring मध्ये जाण्यासाठी हर्षदने अनेक प्रयत्न केले. शेवटी P. Ambalal नावाच्या ब्रोकर्सकडे जाऊन jobber म्हणून काम सुरू केलं.
पहिल्या दिवशी 2,000 रुपयांचा तोटा झाला. पण हर्षद खचला नाही; त्याने तिथून शिकून स्वतःची स्किल्स सुधारली. तो insider trading आणि pump and dump सारख्या स्ट्रॅटेजीज वापरून मार्केटमध्ये यशस्वी झाला.
Harshad Mehta Scam :Grow More Consultants आणि मोठा प्लॅन
1982 साली मोठा तोटा झाल्यानंतर हर्षदने स्वतःची stock broking firm सुरू केली – Grow More Consultants. हर्षदची portfolio management सेवा उच्चवर्गीय गुंतवणूकदारांमध्ये लोकप्रिय झाली. काही वर्षांतच त्याचा व्यवसाय भरभराटीला आला.
Harshad Mehta Scam :Money Market मध्ये प्रवेश
हर्षदने money market मध्ये मोठ्या प्रमाणात brokerage सुरू केली. बँकांमधील ready forward deals (RFD) च्या व्यवहारात त्याने बँकांची ढिसाळ प्रणाली आणि bank receipts (BR) च्या फसवणुकीचा उपयोग केला. बँकांनी अॅडव्हान्समध्ये दिलेलं भांडवल शेअर मार्केटमध्ये गुंतवून तो मोठा नफा कमवत असे.
Sensex चा विस्फोट
1990 ते 1992 या काळात, हर्षदने शेअर मार्केटला 800 पॉईंट्सवरून 4,500 पॉईंट्सपर्यंत पोहोचवलं. ACC सारख्या शेअर्सचं मूल्य काही महिन्यांतच तिपटीने वाढलं. The Big Bull म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या हर्षदने 15,000 स्क्वेअर फूट पेंटहाउस, 29 लक्झरी गाड्या, आणि आयात केलेली Lexus कार घेतली.
Harshad Mehta Scam : स्कॅम उघडकीस
1991 मध्ये RBI ला BRs च्या गैरवापराबाबत टिप मिळाली. हर्षदने State Bank of India (SBI) कडून 500 कोटी रुपयांचं भांडवल उचललं. पण फेक BRs च्या मदतीने तो हा व्यवहार लपवू शकला नाही. Times of India च्या Sucheta Dalal यांनी एप्रिल 1992 मध्ये हर्षदविरुद्ध स्टोरी प्रसिद्ध केली.
सरकार, RBI, आणि CBI यांनी हर्षदविरुद्ध तपास सुरू केला. त्याच्या फसवणुकीचं प्रमाण 4,000 कोटींपेक्षा जास्त होतं. Bank of Karad आणि Metropolitan Cooperative Bank यांसारख्या बँका पूर्णपणे डुबल्या. शेवटी, 1992 मध्ये हर्षदला अटक झाली.
Harshad Mehta Scam : शेवट
2001 साली, हर्षद मेहता, वयाच्या 47 व्या वर्षी, पोलीस कोठडीत मरण पावला. काहींना तो scamster वाटतो, तर त्याच्या कुटुंबाच्या मते, त्याला अन्यायाने लक्ष्य करण्यात आलं. सत्य कदाचित या दोन्ही बाजूंमध्ये आहे.
Harshad Mehta Scam : निष्कर्ष
हर्षद मेहताची कहाणी फक्त एका व्यक्तीच्या उत्कर्ष आणि पतनाची नाही, तर ती भारतीय शेअर मार्केटच्या अपारदर्शकतेचीही कहाणी आहे. त्याने मार्केटमध्ये आणलेल्या बदलांना आणि त्याच्या चुकांवर शिकायला हवं.
One Comment